بخش ۱
مفهوم مسکن:در دومین اجلاس اسکان بشر (1996) که در استانبول برگزار شد مسکن چنین تعریف شده است : ((سرپناه مناسب تنها به معنای وجود یک سقف بالای سر هر شخص نیست ؛ سرپناه مناسب یعنی آسایش مناسب ، فضای مناسب ، دسترسی فیزیکی و امنیت مناسب ، امنیت مالکیت ، پایداری و دوام سازه ای ، روشنایی ، تهویه و سیستم گرمایی مناسب ، زیرساخت های اولیه مناسب از قبیل آبرسانی ، بهداشت و آموزش ، دفع زباله ، کیفیت مناسب زیست محیطی ، عوامل بهداشتی مناسب ، مکان مناسب و قابل دسترسی از نظر کار و تسهیلات اولیه است ، که همه این موارد باید با توجه به استطاعت مردم تامین شود((.
تفاوت مسکن با سایر نیازهای ضروری
1- جایگزینی: مسکن جایگزینی ندارد، جایگزین آن آلونک ، کپر و زاغه است.
2- غیر منقول بودن مسکن
3- ارزش اقتصادی: سایر کالاها مانند خوراک و پوشاک مصرفی هستند اما مسکن کالایی سرمایه ای است و در حقیقت نوعی پس انداز به شمار می آید.
4- دوام و هزینه زیاد مسکن
اهمیت مسکن در زندگی انسان
1- سرپناه : مسکن مانند غذا یک نیاز اساسی و زیستی است و حق اجتماعی هر فرد و خانواده محسوب می شود .
2- از نظر اقتصادی: امروزه مسکن به عنوان نوعی سرمایه گذاری و افزایش درآمد است و دادای مفهوم اقتصادی است.
3- از نظر اجتماعی : مسکن بر مشارکت خانواده ها در اجتماع بزرگتر نیز موثر است خصوصا این تاثیر در بین خانواده های فقیر شهری که به وابستگی های همسایگی پایبندترند بیشتر دیده می شود.
4- از نظر اشتغال : احداثمسکن بخش قابل توجهی از تولید ناخالس داخلی را به خود اختصاص داده و برای گروه کثیری از مردم ایجاد شغل می کند.
5- از نظر روانی : مسکن مناسب می تواند محلی برای آرامش و تجدید قوا ، آرامش اعصاب و فکر در فرد باشد و خستگی های فکری و جسمی ناشی از کار روزانه را از وی زدوده یا او را از جنبه روانی آماده فعالیت ها کند.
6- از نظر پیشرفت های ارتباطی: گسترش فناوری ارتباطات در زمینه ها مختلف از حضور
فیزیکی انسان در بخش های مختلف شهر خواهد کاست و بر عکس بر حضور او در مسکن خواهد افزود.
موقعیت و مشکلات مسکن
مشکلات کلی
1- محدودیت و تنوع اجرایی دولت ها
2- محدودیت منابع مالی دولت ها
3- عدم کفایت بخش خصوصی در تامین مسکن
4- تعارض و ناهماهنگی بین سیستم های برنامه ریزی
5- مقطعی بودن برنامه های مسکن
6- رشد سریع جمعیت و افزایش شهرنشینان
7- فقدان استاندارد های ساختمانی
8- نارسایی مقررات و آیین نامه ها مربوط به مسکن
9- وجود تعداد زیادی ساختمان زیر استاندارد
و....
مشکلات عرضه
1- کمبود اعتبارات و تسهیلات
2- کمبود و گرانی قیمت زمین شهری
3- کمبود و گرانی مصالح ساختمانی
4- ابتدایی بودن مصالح ساخت
5- کندی فرایند ساخت مسکن
6- وجود الگوی سنتی مصرف مسکن
7- کمبود نیروی انسانی متخصص
8- مفقدان بانک اطلاعاتی
9- فقدان قوانین و مقررات مناسب
و....
ضرورت عدم واگزاری مسکن به بخش خصوصی
مسکن یکی از احتیاجات اولیه و اساسی انسان ها به شمار می آید . واگزاری تامین این احتیاج به بخش خصوصی قیمت آن را به شدت بالا برده و دسترسی خانوارهای کم درآمد را به این نیاز ضروری بسیار محدود می کند.
ابزارهای دوکت برای دخالت در امر مسکن
1- پول : دخالت بودجه ای دولت ؛ تنظیم سیاست های پولی کشور مانند تک نرخی کردن تسهیلات اعطایی ، پرداخت یارانه ؛ تنظیم سیاست های مالی : حمایت از متقاضیان مسکن مخصوصا اقشار کم درآمد
2- زمین : افزایش تراکم های ساختمانی شهری ؛ ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای زمین ؛ اصلاح بافت های قدیمی و فرسوده درون شهری ؛ اجرای طرح های آماده سازی
اقدامات دولت
1- توجه به بخش مسکن در قالب برنامه های کلان توسعه اقتصادی اجتماعی فرهنگی
2- تهیه برنامه جامع مسکن مبتنی بر سیاست های مناسب سکونتی
3- تامین نیاز های سکونتی در قالب برنامه های توسعه منطقه ای
4- تخصیص بودجه و اعتبار لازم برای اجرای طرح ها و برنامه های پیش بینی شده در سطح برنامه ریزی
5- دخالت و مدیریت تامین مسکن بویژه در دوران های حاد کمبود مسکن هم به منظور تولید و هم فعال کردن بخش خصوصی
6- دخالت در چگونگی تامین اجزای تولید مسکن به ویژه زمین و اعتبارات ساختمانی
7- دخالت در نحوه ی توزیع واحد ها پس از تولید و تامین دسترسی به مسکن برای خانوار های کم درآمد